هنگامی که زنان باردار هستند، علاوه بر برآمدگی شکم که اغلب پس از هفده هفته بارداری ظاهر میشود، ورم خفیف در صورت، مچ دست، انگشتان دست، پاها و قوزک پا نیز معمول است. این ورم در بارداری به دلیل افزایش میزان مایعات بدن و فشار رحم روی عروق بزرگ ایجاد میشود.افزایش مایعات بدن در این مرحله با افزایش سطح سدیم خون همراه است.
کلینیک دکتر سعادت، به عنوان یک مرکز پزشکی مامایی در کرج، به درمان بیماریهای شایع زنان و مراقبت از زایمان متمرکز است. در مقاله مورد اشاره، تمام جنبههای ورم در بارداری از جمله علل، راههای پیشگیری و درمان این وضعیت مورد بررسی قرار گرفته است.
ورم در بارداری چیست؟
در دوران بارداری، با افزایش سطح مایعات بدن و نیاز رحم، سطح پلاسما و سپس حجم خون نیز افزایش مییابد. این افزایش سطح خون و پلاسما جهت حفظ عملکرد سلولها اتفاق میافتد.
بخشی از مایعات بدن درون سلولها باقی میماند و بخش دیگر خارج از سلولها جمع میشود، تا عملکرد بهتری در ارتباط با اکسیژن رسانی، تنظیم الکترولیتهای بدن و دفع مواد زائد داشته باشد.
افزایش حجم خون همچنین باعث گشاد شدن رگهای خونی نزدیک به سطح پوست میشود که در نتیجه، ورم بارداری ایجاد میشود. ورم حاملگی تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار میگیرد، از جمله تغذیه، گرمی آبوهوا و تغییرات هورمونی.
علت ایجاد ورم در باردار چیست؟
افزایش میزان مایعات و خون در بدن برای رشد جنین امر ضروری است؛ زیرا حضور آب اضافه در خون باعث آهسته شدن گردش خون و افزایش جذب آب توسط بافتهای بدن میشود که به ورم در بارداری منجر میشود.همچنین، وجود مایع آمنیوتیک اطراف جنین، او را از تغییرات دمایی، ضربهها و صدمات محافظت میکند؛ بنابراین، افزایش میزان مایعات بدن به تولید کافی مایع آمنیوتیک کمک میکند که موجب ورم در بارداری میشود.
علت اصلی ورم بیشتر در پاها و مچ پا این است که پس از افزایش حجم خون بدن، فشار رحم بر روی رگها و نیز نیروی جاذبه زمین باعث مشکل در بازگشت خون از پاها به قلب میشود، که به تبع آن تورم پاها ایجاد میشود.
علائم هشدار دهنده ورم در بارداری
ورم بارداری به طور کلی امری نگران کننده نیست؛ اما در صورتی که همراه با علائمی نظیر ایجاد لخته خون یا پرهاکلامپسی (Preeclampsia) باشد، این امر به شدت خطرناک محسوب میشود و نیازمند بررسیهای بیشتر است.
از طرف دیگر، ورم شایع در دوران بارداری با ورمهای خطرناک به دلیل دو عامل ذکرشده متفاوت است.در ادامه، به توضیح این دو عامل هشداردهنده و تفاوت آنها در دوران بارداری پرداخته خواهد شد.
۱. پره اکلامپسی
با توجه به منابع، بیماری پرهاکلامپسی یا مسمومیت بارداری در حدود ۵% از خانمهای باردار، پس از هفته ۲۰ حاملگی و ناشی از نقص در ساختار جفت رخ میدهد.
این عارضه با علائمی همچون ورم در دستها و اطراف چشمها، افزایش فشار خون، افزایش ناگهانی وزن، درد شکم، سردرد مداوم، تغییرات بینایی، و علائم آزمایشگاهی از قبیل وجود پروتئین در ادرار، کاهش سطح پلاکتهای خون و اختلال در سطح آنزیمهای کبدی همراه است.
اگر این بیماری درمان نشود، ممکن است عواقب جدی برای مادر و نوزاد به وجود آید.
۲. لخته خون
ریسک بروز عارضه لخته شدن خون در قسمت لگن، ران و پاها که با نام ترومبوز وریدی عمقی (DVT) شناخته میشود، در دوران حاملگی به ۵ برابر افزایش مییابد و حتی ممکن است تا ۱۲ هفته پس از زایمان ادامه داشته باشد.
با توجه به اینکه عارضه DVT میتواند باعث ایجاد آمبولی ریوی شده و یک بیماری خطرناک و حتی کشنده به شمار آید، لازم است هرگونه علامتی مانند درد شدید، قرمزی و گرمی در محل عارضه، و ورم یک طرفه، بلافاصله به پزشک گزارش شود تا درمانهای لازم را شروع نماید.
دلایل ابتلا به لخته خون چیست؟
سابقه شخصی یا خانوادگی لختگی خون
سابقه ابتلا به بیماریهای انعقادی
سابقه زایمان به روش سزارین
عدم تحرک طولانی مدت
داشتن قند خون بالا
بیماریهای قلبی
بیماریهای ریه
راههای درمان لخته خون
- طراحی برنامه درمانی مناسب توسط ماما یا پزشک
- مصرف آب زیاد
- تحرک و حرکت پاها یا قدم زدن به مدت دو ساعت پس از استراحت
- انجام ورزشهای مناسب و توصیه شده
- مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص
- استفاده از جورابهای فشاری
بهترین روش های پیشگیری از ورم در بارداری
هرچند یک خانم باردار قادر به توقف کامل ورم بدن خود در طول دوره بارداری نیست، اما با رعایت دستورالعملهای زیر میتواند از شدت ورم طبیعی بدن خود در طول این دوره کاسته کند:
- تغذیه متناسب و متنوع شامل تخممرغ، گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی و لوبیا
- حفظ وزن مناسب در طول بارداری
- مصرف حداقل پنج سرو میوه و سبزیجات به صورت روزانه
- مصرف غذاهای غنی از ویتامین C از جمله مرکبات، فلفل سبز و قرمز، کلم بروکلی، گوجهفرنگی و توتفرنگی
- مصرف غذاهای غنی از ویتامین E نظیر بادام، ذرت شیرین، دانههای آفتابگردان، جوانه گندم و روغنهای گیاهی ازجمله روغن سویا، ذرت و گندم
- کاهش مصرف قند، نمک و چربی
راه های کاهش تورم بارداری
در دوران بارداری، تورم پاها و سایر اجزای بدن ممکن است آزاردهنده باشد. اما با رعایت روشهای زیر میتوانید از میزان تورم کاهشی بدهید:
- نگه داشتن پاها در سطح بالاتر از قلب
- مصرف آب
- استفاده از جوراب فشاری
- انتخاب کفشهای راحت و تخت
- مصرف غذاهای سرشار از پتاسیم
- کاهش مصرف نمک
- پوشیدن لباسهای راحت
- خوابیدن به طرف چپ
- انجام تمرینات نرمشی
- پیادهروی
این روشها میتوانند به شما کمک کنند تا از میزان ورم در بارداری کاسته و آسایش بیشتری را تجربه کنید.
آیا مصرف کافئین موجب ورم در بارداری میشود؟
همانطور که میدانید، در دوران بارداری بهتر است مصرف نوشیدنیهای حاوی کافئین را به حداقل ترین مقدار ممکن محدود کنید و بهتر است از مصرف کافئین خودداری کنید.
مصرف کافئین میتواند برای جنین خطرناک باشد و حتی ممکن است منجر به ورم در بارداری شود، زیرا این ماده باعث افزایش دفع ادرار شده و بدن به پیامی مبنی بر نگهداری مایعات بیشتر در بدن از طریق افزایش مصرف مایعات واکنش نشان میدهد.
کلام آخر
ورم در بارداری نیز همانند سایر عوارض این دوره حساس، نیاز به مراقبت و توجه دارد.همچنین، توجه به راهنماییهای پزشک متخصص امری ضروریست. در طول دوره بارداری، ارتباط منظم با پزشک خود و دنبال کردن راهنماییهای او درباره مراقبتهای مناسب و نگهداری از سلامتی شما و جنین بسیار مهم است.
برای دریافت بهترین مشاوره و اطمینان از سلامتی خود و جنین، میتوانید از خدمات کلینیکهای تخصصی و معتبری مانند کبینیک دکتر سعادت استفاده کنید.
