قند خون به مقدار گلوکز موجود در جریان خون گفته میشود. گلوکز نوعی قند ساده و منبع اصلی انرژی برای سلولهای بدن است. سطح قند خون تحت تأثیر عواملی مانند نوع تغذیه، فعالیت بدنی، ترشح هورمونها و شرایط سلامت فرد تغییر میکند. معمولاً برای بررسی دقیق وضعیت متابولیکی بدن، اندازهگیری قند خون ناشتا انجام میشود.
گلوکز یا قند خون، همان منبع اصلی انرژی بدن است که همراه با خون به بخشهای مختلف میرود. این قند از غذایی که میخورید بدست میآید و بنابراین بسته به نوع آن میتواند متغیر باشد. سطح قند خون مدام در حال تغییر است و پانکراس این وظیفه را دارد که با تولید دو هورمون انسولین و گلوکاگون، سطح آن را در بدن تنظیم کند.
اما زمانی که پانکراس دچار مشکل شده باشد یا در غذا خوردن پرخوری و زیاده روی صورت گرفته باشد، سطح هورمونهای تولیدی پاسخگوی نیاز بدن نبوده و درنتیجه سطح قند خون از محدودهی نرمال خود خارج شده و با نشانههایی همراه است. در ادامه این مقاله از درمانگاه شبانه روزی دکتر سعادت به میزان و محدوده قند خون نرمال می پردازیم. با ما همراه باشید.
با بهترین سبزیجات برای کاهش قند خون آشنا شوید.
اهمیت قند خون نرمال
قند خون یا گلوکز که از تجزیهی کربوهیدراتهای دریافتی از غذا به دست میآید، اصلیترین منبع تأمین انرژی برای بدن است. گلوکز نقشهای متعددی در بدن ایفا میکند و مهمترین آنها تأمین انرژی سلولها و پشتیبانی از فعالیت سیستمهای مختلف بدن است.
زمانی که سطح قند خون در محدوده طبیعی قرار نداشته باشد، سلولها و اندامها قادر نخواهند بود عملکرد مناسبی داشته باشند. بعد از صرف غذا، سطح گلوکز خون افزایش مییابد و در این شرایط، لوزالمعده با ترشح هورمون انسولین، وظیفه دارد قند خون را دوباره به بازه نرمال بازگرداند.
اگر بدن نتواند در زمان مناسب انسولین تولید کند (مانند دیابت نوع یک) یا پس از تولید، سلولها نتوانند بهدرستی از آن استفاده کنند (مانند دیابت نوع دو)، سطح قند خون از حالت طبیعی خارج میشود. تداوم این وضعیت به مرور میتواند خطر بروز عوارضی مانند آسیب به رگهای خونی و اعصاب را افزایش دهد.
جواب آزمایش قند خون نرمال چگونه است؟
اگر میخواهید آگاه شوید قند خون نرمال در چه محدوده ای می باشد ابتدا باید شیوهی آزمایش را بدانید. بسته به دستور پزشک قند خون در چند مرحله اندازهگیری میشود:
- قند خون ناشتا
آزمایش گلوکز ناشتا صرفا گلوکز خون شما را در یک نقطهی به خصوص اندازهگیری میکند، درمرحله بعد شما بعد از اینکه حدود هشت ساعت چیزی نخوردید به شما میگوید که میتوانید انتظار داشته باشید گلوکز خونتان چقدر پایین می آید.
- قند خون غیرناشتا
قند خون غیر ناشتا به تعیین میانگین سطح قند خون در یک دورهی دو تا سه ماهه کمک میکند. این عدد به شما میگوید که چگونه قند خونتان کنترل میشود.
نکته مهم اینجاست اندازه گیری قند خون ناشتا و غیر ناشتا هر دو مورد، در تشخیص پیش دیابت و دیابت مفید و ضروری می باشند. تست قند خون ناشتا از تست قند خون غیر ناشتا دقیق تر است با این حال قند خون غیر ناشتا یک مزیت اضافی دارد زیرا می تواند به کنترل دیابت و آگاهی از سطح قند خون نرمال در طول روز به شما کمک کند.
چرا قند خون ناشتا از غیر ناشتا بیشتر است؟
زیرا قند خون به سرعت و در لحظه پس از مصرف غذا افزایش مییابد و این طبیعی ست که قند غیرناشتا در همهی افراد بالا باشد. اما هم قند ناشتا و هم قند خون نرمال غیرناشتا هر دو یک محدودهی خاص دارند که نباید از آن بیشتر و کمتر باشد.
قند خون نرمال پس از مصرف غذا میتواند در چند مرحله مصرف قند یک ساعته، قند دو ساعته و حتی چهار ساعته مجددا اندازهگیری و کنترل شود.
مقدار قند خون نرمال چقدر است؟
اما سوال اصلی مقاله، قند خون نرمال باید چند باشد؟ منظور از اندازه قند خون نرمال، یک عدد خاص نیست بلکه ما با یک محدوده سر و کار داریم. محدوده قند خون نرمال در سنین مختلف متغیر می باشد و باتوجه به شرایط و موقعیت فرد و سن و خیلی موارد مهم دیگر تغییر میکند.
قند خون نرمال بعد از غذا نیز بسته به مدت زمان گذشته متفاوت است اما برای بزرگسال بعد از یک ساعت عبارت است از:
- نرمال: کمتر از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر
- پیش دیابت: ۱۴۰ و ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر
- دیابت: بالای ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر
قند خون نرمال تصادفی چیست؟
آزمایش تصادفی قند، سطح گلوکز خون فرد را در هر نقطه از طول روز به طور دقیق اندازهگیری و کنترل میکند. بسیاری از آزمایشهای خون برای دیابت شامل ناشتا بودن یا نظارت مداوم است، اما این آزمایش اینطور نیست. این روش تست برای افرادی که نیاز به تشخیص سریع دارند، مانند افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ که نیاز به انسولین مکمل فوری دارند، مفید است.
میزان قند خون تصادفی نرمال چقدر است؟
نتیجهی نرمال این آزمایش بستگی به آخرین زمان مصرف غذا دارد. بیشتر اوقات، سطح گلوکز خون ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر (۶.۹ میلی مول در لیتر) یا کمتر خواهد بود.
قند خون نرمال بعد از غذا خوردن
همانطور که در بالا نیز گفته شد، قند خون نرمال با شکم پر با قند خون ناشتا تفاوت دارد. در طول روز، سطح قند خون درست قبل از غذا به پایینترین حد خود میرسد. برای اکثر افراد که اصطلاحا دیابت ندارند، سطح قند خون ناشتا و پیش از غذا به طور تقریبی حدود ۷۰ تا ۸۰ میلی گرم در دسی لیتر است.
سطح قند خون شما بلافاصله پس از خوردن یک وعده غذایی یا میان وعده افزایش مییابد. در یک فرد سالم، انسولین شروع به تولید کرده و سطح قند خون ۲ ساعت پس از غذا به سطح قبل از غذا باز میگردد. در بیماران دیابتی درمان نشده، سطح قند خون به خودی خود به سطح قبل از غذا بر نمیگردد.
قند خون نرمال پس از ناهار با قند خون نرمال بعد از صبحانه یا شام چه تفاوتی دارد؟
نوع غذا تاثیر زیادی بر سطح قند خون دارد. اما به طور کلی شبها سطح قند خون شما به عنوان بخشی از چرخهی طبیعی ریتم شبانه روزی انسان افزایش مییابد. سطح قند خون در هنگام خواب نیز افزایش مییابد. نوسانات قند خون که در طول شب و در طول خواب رخ می دهد طبیعی است و برای اکثر افراد سالم دلیلی برای نگرانی نیست.
می توان گفت در طول روز از ساعت ۴ تا ۸ صبح، سطح قند خون بدن به بالاترین میزان خود در طول روز میرسد.
اما حدود قند خون نرمال آخر شب و آخر صبح فرق زیادی ندارد و برای افراد سالم باید بین ۷۰ تا ۱۰۰ می باشد.
قند خون خطرناک چند است؟
قند خون اگر از سطح نرمال بیشتر شود، درنهایت بدون شک منجر به دیابت میشود. قند خون نرمال افراد دیابتی بالای ۱۲۶ می باشد. معمولا چون خیلی از این افراد روند درمانی را به طور کامل انجام نمی دهند و در طول شبانه روز و زندگی روزمره خود رزِم غذایی درست و مناسب ندارند و یا رعایت نمی کنند، دائما قند خون بالاتری نسبت به سطح نرمال دارند که با مشکلاتی همراه خواهد بود. اما لازم به ذکر است از جایی به بعد، افزایش قند خون حتی میتواند کشنده باشد.
طبق تحقیقات انجام شده در دانشگاه میشیگان، میزان بالای ۳۰۰ میلیگرم در دسیلیتر میتواند خطرناک باشد، که توصیه میکند اگر در آزمایش دو بار بیشتر از ۳۰۰ میلیگرم در دسیلیتر بهطور متوالی اندازهگیری شد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. در موارد بسیار حاد و خطرناک، سطوح بسیار بالای قند خون (بیش از ۳۰۰ میلی گرم در دسی لیتر) می تواند منجر به کما و بیهوشی فرد شود.
بهترین روش اندازه گیری قند خون چیست؟
برای آنکه قند خون را به طور دقیق انجام دهید، بهتر است آزمایش خون بدهید. اما افرادی که در معرض دیابت می باشند و یا درگیر بیماری دیابت هستند بسیار برایشان دشوار است که هر روز یا هر هفته بخواهند این آزمایش را تکرار کنند و انجام دهند.
از این رو از دستگاههای خانگی که چندین سال است مرسوم شده است و کارایی بسیار راحتی دارد استفاده میکنند. البته به این نکته هم توجه کنید که اندازهگیری قند خون ناشتا با دستگاه خانگی و انجام آزمایش در آزمایشگاه تفاوتهایی دارد که باتوجه به دقت دستگاه زیاد یا کم می باشد.
کلام آخر
سطح قند خون طبیعی یک معیار بسیار مهم برای اشخاصی است که با دیابت دستوپنجه نرم میکنند، به همین خاطر ردیابی و بررسی مداوم سطح قند خون برای پیشگیری از عوارض جدی این بیماری ضروری است.
بهطور کلی، سطح قند خون بعد غذا تا یک یا دو ساعت، باید زیر ۱۸۰ میلیگرم در دسی لیتر باشد اما سطح طبیعی بستهبه وضعیت بیماریهایی مثل دیابت، سن و سایر شرایط سلامتی در افراد متفاوت است.
کربوهیدراتها نقش بسیارمهم و کلیدی در سطح قند خون ایفا میکند، اما روش های دیگری هم برای کنترل و بررسی قند خون وجود دارد؛ از داشتن یک رژیم غذایی سالم و اصولی تا راه های درمانی و داروهایی که توسط پزشکان متخصص تجویز میشوند.
